حق انتفاع
آیا میدانید منظور از حق انتفاع در قانون چیست؟ نکات مهم پیرامون آن چیست؟ تفاوت حق انتفاع با اعمال حقوقی مشابه(اجاره و صلح منافع)در چیست؟
حق انتفاع عبارت از حقی است که به موجب آن شخص میتواند از مالی که عین آن ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد استفاده کند.
انواع حق انتفاع: ۱- عمری: حق انتفاعی است که به موجب عقدی از طرف مالک برای شخص به مدت عمر خود یا عمر منتفع و یا عمر شخص ثالثی برقرار شده باشد.
۲- رقبی : این حق که از طرف مالک برای مدت معینی برقرار میگردد.
۳- سکنی: اگر این حق عبارت از سکونت در مسکنی باشد سکنی یا حق سکنی نامیده میشود این حق ممکن است به طریق عمری یا به طریق رقبی برقرار شود
۴- حبس مطلق: در صورتی که مالک برای این حق مدتی معین نکرده باشد حبس مطلق است
تفاوت حق انتفاع با اعمال حقوقی مشابه(اجاره و صلح منافع):
در این حق منتفع مالک منفعت نمیشود و فقط حق انتفاع از منفعت دارد بنابر این این حق و اقسام آن با اجاره و صلح منافع از لحاظ تملیک منفعت متفاوت است ولی در اجاره و صلح منتفع مالک منفعت میشود.
تفاوت مالکیت منافع و حق انتفاع:
- در مالکیت منافع لحظه ها و ذره های منفعت در ملک صاحب آن به وجود می آید ولی در این حق مالکیت به مالک عین تعلق دارد و در ملک او هم بوجود می آید و صاحب حق فقط میتواند از آن منتفع شود
- مالکیت منفعت حقی است کامل که امتیازهای مالکیت را دارد حق انتفاع به آن حد کمال نرسیده و صاحب آن تنها از حق استعمال و انتفاع بهره مند است در واقع منتفع نه مالک عین است نه منفعت فقط امتیاز از عین را دارد
- اگر کیفیت انتفاع مقرر نشده باشد ملاک تکالیف و حقوق منتفع اقتضای عرف خواهد بود
تکالیف منتفع:
- عدم سو استفاده از مال موضوع حق انتفاع
- حفاظت از عین
- پرداخت مخارج لازم برای انتفاع
در صورتی که منتفع از مال موضوع انتفاع سو استفاده کند ضامن تضررات مالک است و در صورتی که منتفع شرایط مقرره اط زرف مالک را رعایت ننماید و این امر موجب خسارتی بر موضوع این حق گردد ضامن تضررات مالک است ولی اگر موضوع این حق بدون تعدی و تفریط منتفع تلف شود مشارالیه مسوول آن نیست.
در صورت نیاز به وکیل حقوقی با ما در تماس باشید.
حقوق منتفع:
برخورداری از امتیاز این حق و واگذاری حق انتفاع
انتقال در حق انتفاع :
اگر مالک مال موضوع این حق را به منتفع منتقل کند این حق به دلیل جمع آمدن دو وصف مالک و منتفع در یک شخص زایل میشود.
زوال انتفاع:
موارد مشترک زوال حق انتفاع با زوال مالکیت: تلف مال موضوع حق / اعراض صاحب حق / فک ملک / شرط خیار
موارد مشترک زوال حق انتفاع با حق ارتفاق: جمع شدن دو عنوان مالک و منتفع در یک شخص این حق را زایل میکند.
اسباب خاص زوال : در عمری اگر این حق به مدت عمر مالک باشد با فوت مالک زایل میشود و به مدت عمر منتفع با فوت منتفع و به مدت عمر ثالث با فوت ثالث زایل میشود.
در رقبی پس از پایان مدت این حق از بین میرود و در حبس مطلق با فوت مالک و یا با رجوع مالک این حق از بین میرود.
نتایج زوال حق انتفاع:
عین موضوع حق از سوی منتفع به مالک رد میشود. مالکیت عین برای مالک کامل میشود و مالک عین مالک تام منفعت نیز میگردد و این حق منتفع زایل میشود. در صورت ازبین رفتن عین موضوع حق اگر تلف با تعدی و تفریط باشد مثل یا قیمت رد میشود.
موارد مهم در انتفاع
- این عقد جزو عقود امانی میباشد بنابر این با تعدی و تفریط منتفع عقد منحل نمیشود بلکه فقط ید امانی به ید ضمانی تبدیل میگردد
- در صورتی که شخصی حق انتفاعی به سود حمل ایجاد کند و مدت آن به میزان عمر پدر حمل قرار دهد و حمل بلافاصله پس از تولد فوت کند حق انتفاع تا زمان حیات پدر به نفع ورثه حمل ثابت است.
- صاحب این حق میتواند مورد انتفاع را عاریه دهد ولی نمیتواند آن را اجاره دهد زیرا مالک منافع آن نیست.
- این حق حث عینی است و موضوع آن باید عین باشد بنابراین انتفاع از حقوق مالکیت فکری تابع ماده۱۰ قانون مدنی است.
- در صورتی که مالک عین مال خود را با این عقد به تصرف منتفع دهد میتواند در مال خود تصرفات حقوقی (انتقال) یا مادی نماید.
- قرارداد موجد این عقد یک عقد عینی است بنابراین تا قبل از قبض مال توسط منتفع عقد ایجاد نمیشود و همان طور که موجب میتواند تا قبل از اعلام قبول از ایجاب رجوع کند هر یک از موجب و قابل در عقود عینی میتواند تا قبل از قبض از عقد رجوع کند زیرا عقد هنوز کامل نشده است.
نویسنده : زهرا رنجبر ، کارشناس حقوقی
برگرفته از تیم وکلای موسسه حقوقی حامی دادگستر ساعد لطفا در صورت سوال در مورد این مطلب و یا نیاز به مشاوره حقوقی با ما در تماس باشید.
