همه چی در مورد نفقه، طلب ممتاز

طلب ممتاز

همه چی در مورد نفقه، طلب ممتاز : اگرچه اصل بر تساوي طلبکاران است؛ با این حال، گاه قانونگذار با هدف حمایت از طلبکارانی خاص، طلب آنها را ممتاز قرار میدهد. امتیاز این دسته از مطالبات، کسب وصف تعقیب و تقدم از قانون است؛ وصفی که سبب ترجیح طلبکاران ممتاز بر سایر طلبکاران می شود.[۲] طلب ممتاز همانند هر طلب دیگری، حق مالی و از نمونه ها حقوق دینی است .

همه چی در مورد نفقه، طلب ممتاز

برای تبیین  بهتر موضوع ابتدا بهتر است درمورد دین و طلب و تعریف آن مطالبی عنوان شود.دین عبارت است از مالی کلّی که ذمّۀ فرد به آن مشغول است؛ خواه سبب آن اختیاری باشد، مانند اشتغال ذمّۀ زوج به مهر به سبب  عقد ازدواج  یا اشتغال ذمّۀ قرض گیرنده  به عوض قرض به سبب  عقد قرض و یا اشتغال ذمّۀ خریدار به ثمن در بیع نسیه و فروشنده  به مثمن در بیع سلف و یا غیر اختیاری باشد، مانند اشتغال ذمّۀ فرد به بدل  چیزی که آن را تلف کرده است یا اشتغال ذمّۀ زوج به  نفقه زوجه و مانند آن.

به عبارت دیگر طلب و دین  عبارت از تعهدی که بر ذمه شخصی نفع کسی وجود دارد . طلب . ] طَ ل َ [ (ع اِ) در تداول عامه و تداول فارسی ، مالی که داین را بر عهده­ ی مدیون است . وام که داده باشند. مقابل بده و بدهی . وام.[۴]

 

همه چی در مورد نفقه، طلب ممتاز، تعریف دکتر لنگرودی

 

طلب ممتاز در ترمینولوژی حقوق دکتر لنگرودی  اینگونه تعریف شده:

« طلبی که نسبت بطلب های دیگر از مدیون معین ،دارای امتیاز خاص قانونی باشد مثل اینکه پاره ای از طلب ها حق تقدم و رجحان در پرداخت دارند مانند حقوق خدمه خانه متوفی در اخر سال قبل ازفوت .»[۵]

طلبکاران با حق رجحان چه کسانی هستند ؟ طبق ماده ۵۸ قانون تصفیه بعضى از طلبکاران به موجب قانون پس از تأديه طلب بستانکاران با وثيقه بر ساير بستانکاران حق تقدم دارند که به ۵ طبقه تقسيم گرديده‌اند:

همه چی در مورد نفقه، طلب ممتاز

 

همه چی در مورد نفقه، طلب ممتاز

طبقه اول:

ـ حقوق خدمه خانه براى مدت سال آخر قبل از توقف

ـ حقوق خدمتگزاران بنگاه ورشکسته براى مدت ۶ ماه قبل از توقف

ـ دستمزد کارگرانى که روزانه يا هفتگى مزد مى‌گيرند، براى مدت ۳ ماه قبل از توقف

طبقه دوم:

طلب اشخاصى که مال آنها به‌عنوان ولايت يا قيمومت تحت اداره ورشکسته بوده نسبت به ميزانى که ورشکسته مديون شده است. اين نوع طلب در صورتى داراى حق تقدم خواهد بود که توقف در دوره قيمومت يا ولايت و يا در ظرف يک‌سال از انقضاء آن اعلام شده باشد.

طبقه سوم:

طلب پزشک و داروفروش و مطالباتى که به مصرف مداواى مديون و خانواده‌ او در ظرف سال قبل از توقف رسيده است.

طبقه چهارم:

 نفقه مطابق ماده ۱۲۰۶ قانون مدنى که چنين مى‌گويد:

زوجه در هر حال مى‌تواند براى مطالبه نفقه زمان گذشته خود اقامه دعوى نمايد و طلب او از بابت نفقه مزبور طلب ممتاز بوده و در صورت افلاس يا ورشکستگى شوهر مقدم بر غرماء خواهد بود ولى اقارب فقط نسبت به آتيه مى‌توانند مطالبه نفقه نمايند.

مهريه زن تا ميزان ده هزار ريال به شرط آنکه ازدواج اقلاً ۵ سال قبل از توقف واقع شده باشد و نسبت به مازاد جزء ساير ديون محسوب مى‌شود

با اینکه اصل برابری طلبکاران، همه اموال بدهکار باید در دسترس تمامی طلبکاران باشد، اما طلب ممتاز، به یاری طلبکارانی خاص شتافته و سبب ترجیح برخی از آنها بر برخی دیگر می­شود.چنین نهادی استثنایی به شیوه مضیق تفسیر می­شود  و افزون از حق تقدم و تعقیب اثر دیگری نخواهد داشت [۶] طلب ممتاز طلبی است که به حکم قانون دارای حق تقدم یا حق تعقیب یا هردو باشد. برهمین اساس ویژگی های این نهاد حقوقی را میتوان در چند موضوع خلاصه نمود:[۷]

 

همچنین بخوانید : امور وکیل خانواده>>>موسسه حقوقی حامی دادگستر ساعد

 

همه چی در مورد نفقه، طلب ممتاز ، زمان ایجاد طلب

 از حیث زمان ایجاد طلب:

   گاه طلبی از حیث زمانی زودتر از دیگر طلب ها ایجاد می شود و همین امر موجب می شود که طلب مقدم، ممتاز محسوب شده و به ترتیب تقدم ایجاد طلب، مطالبات پرداخت می شوند. در نظام حقوقی ایران تقدم ایجاد طلب در هیچ مورد موجب ممتاز شدن طلب نمی گردد. مثال ان ماده ۲۴ قانون کار مصوب ۲۶/۱۲/۱۳۳۷

همه چی در مورد نفقه، نیاز طلبکار

 

 از حیث استحقاق و نیاز طلبکار:

 گاه به دلایل اخلاقی و برقراری عدالت، مطالبات برخی بستانکاران به جهت نیاز و موقعیت خاص آن ها توسط قانونگذار مقدم و ممتاز اعلام می گردد؛ چرا که همۀ طلبکاران از نظر توان و بنیۀ مالی در یک سطح نبوده و برخی نیازمند حمایت بیشتر قانونگذار هستند تا در جریان رقابت بین طلبکاران بتوانند به حق خود رسیده و بنابراین وصول طلب آن ها به صورت ویژه تضمین می گردد.  نمونه های متعددی از این دسته طلب ممتاز در قوانین مختلف ایران به چشم میخورد. مانند مهریه و  نفقه زن (ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی، ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی و …) 

همه چی در مورد نفقه، طلب ممتاز ، وثیقه قانونی

 از حیث فرض وثیقه قانونی:

   در برخی موارد قانونگذار از طریق فرض وجود یک رابطه رهنی بین طلبکار و مال معینی از اموال بدهکار موقعیت آن طلبکار را نسبت به سایرین برتری می بخشد. مثال بارز این رابطه رهنی در نظام حقوقی ما، ماده ۳۳ قانون بیمه است که به موجب آن بیمه گر برای مطالبه حق بیمه خود در مقابل سایر بستانکاران نسبت به «مال بیمه شده» حق تقدم دارد و به این ترتیب مال بیمه شده قانوناً وثیقه طلب بیمه گر قرار گرفته است. 

 

همه چی در مورد نفقه، طلب ممتاز ، توقیف تامینی یا اجرایی

 توقیف تأمینی یا اجرایی:

   یکی از چالش برانگیزترین مواردی که در نظام حقوقی ایران در خصوص ایجاد طلب ممتاز وجود دارد حالتی است که مال معینی از اموال بدهکار از طریق تأمین خواسته یا در مقام اجرای حکم توسط طلبکار ذی نفع توقیف می گردد.[۸]

اگر مال معینی از اموال بدهکار به عنوان متعلق حق طلبکار شناخته نشده باشد و قانونگدار تنها به تقدم یک طلبکار بر سایر طلبکاران بدون اشاره به مال معینی ،حکم به حق  تعقیب قائل شد.در تنیجه حق وی حق دینی است .و هرگاه طلب  بر روی مال یا اموال معینی استوارشوذ در این صورت آن مال تضمینی خواهد بود که اختصاص به پرداخت طالب معینی دارد؛مانند انکه ان مال وثیقه طلبکار قرار گرفته است .در ین حالت حق طلبکار در برابر بدهکار خویش ،حق دینی و برروی اموال بدهکار حق عینی تبعی خواهد بود.[۹]

همه چی در مورد نفقه، طلب ممتاز

همه چی در مورد نفقه، طلب ممتاز

 

تحلیل نفقه به عنوان طلب ممتاز

در مباحث فلسفی این عقیده وجود دارد که ثروت ، و فرصت، باید به نفع ضعیف­ترین­ ها، باز توزیع شود توضیح آنکه در دسته ­بندي که ارسطو از عدالت ارائه میدهد، از جمله آن را به دو دسته توزیعی و تصحیحی تقسیم میکند؛ وي در عدالت توزیعی معتقد است که باید افتخار و پول و دیگر امور به طور برابر، براي شهروندان تقسیم شوند؛ اما در عدالت تصحیحی، باید اموري که به برخی اجحاف شده است، جبران شود. چون برخی از امکانات بیشتر و فرصتی مهیأتر برخوردار هستند، از اینرو، براي دیگران که از این امکانات محروم هستند، باید راهی در نظر گرفت تا عدالت براي آنها هم اجرا شود ممتاز شناختن طلب اشخاص آسیبپذیر میتواند ابزاري براي تحقق عدالت تصحیحی باشد.

اشخاص آسیبپذیر از جمله می­توانند کسانی باشند که توانایی لازم براي تحمل ضررهاي مالی را ندارند .با این حال ،آسیب پذیري را نباید محصور به ابعاد مالی نمود؛ ممکن است آسیبپذیري به دلیل موقعیت اجتماعی شخص صورت پذیرد. براي مثال، زنان به عنوان یکی از اشخاص آسیب پذیر تلقی میشوند.[۱۰]

حق تقدم زن نسبت به نفقه در قوانين مختلف مورد توجه واقع شده است ماده ۱۳۰۶ ق.م در اين زمينه مي گويد: زوجه در هر حال مي تواند براي نفقه زمان گذشته خود اقامه ي دعوي نمايد و طلب او از بابت نفقه مزبور طلب ممتازه بوده و در صورت اقلاس يا ورشكستگي شوهر ، زن مقدم بر غرما خواهد بود. ماده ۵۸ قانون تصفيۀ امور ورشكستگی مصوب ۱۳۱۸ طلبهاي بدون وثيقه از تاجر ورشكسته را به پنج طبقه تقسيم كرده و نفقه زن را در طبقه چهارم قرار داده و در عين حال بر طلبهاي عادي مقدم داشته است. ماده ۲۲۶ قانون امور حبس مصوب ۱۳۱۹ هم در مورد بستانكاران متوفي به همين ترتيب عمل كرده است.

گفته شد که حسب قانون تادیه نفقه از مطالبات ممتازه است و بر پرداخت سایر نفقه ها مقدم است . طبق ماده ۱۶۰ قانون مالیاتهای مستقیم مصوب ۱۳۶۶ مطالبات مالیاتی دولت در شمار مطالبات ممتازه است .حسب ماده ۴۹ قانون تأمین اجتماعی مطالبات سازمان تأمین اجتماعی که ناشی از اجرای قانون تأمین اجتماعی است ، جزء مطالبات ممتازه است

حال این سوال مطرح می گردد که در حالت تعارض پرداخت نفقه ، مالیات و مطالبات سازمان تأمین اجتماعی کدامیک بر سایرین مقدم است ؟

درپاسخ می گوییم ؛ نفقه زوجه حتی بر طلب دولت بابت مالیات و طلب سازمان تأمین اجتماعی مقدم است . یعنی اول باید نفقه همسر پرداخت گردد . در توجیه این نظر می توان گفت که ؛(قانون مالیاتهای مستقیم و قانون تأمین اجتماعی ، عام و قوانین مربوط به نفقه زن ، خاص است و عام هیچگاه ناسخ خاص محسوب نمی شود .

طبق قانون ارث، بين وراث قابل تقسيم است و با استناد به ماده ٨٥٣ قانون مدنی كه هرگاه مالى خارج از چهارچوب ارث، بعد از فوت به اشخاص اعم از وراث و غير وراث تخصيص داده شود، شيوه تقسيم آن ميبايستى بالسويه باشد، به استناد ماده ٣ قانون آئین دادرسی مدنی و اصل ١٦٧ قانون اساسى، حكم به تقسيم به نحو تساوى در خصوص غرامت مربوطه را بين وراث صادر نمود. علاوه بر آن در تبصره ماده ٤٥٢ قانون مجازات اسلامى نيز از ديه بعنوان سهم الارث نام برده است.

 

با توجه به اينكه مهريه جزء ديون ممتاز است و عقيده غالب اين است كه ديه را در حكم مال متوفى و جزو تركه او محسوب ميكنند بنابراين طلبكاران متوفى از جمله همسرش مي توانند آن را توقيف و طلب خود را از آن وصول كنند. زوجه از زمره ورثه محسوب مي شود و براى دريافت سهم الارث خود از ديه بايد به اجراى احكام دادسرايى كه حكم را اجرا ميكند مراجعه نمايد اما براى مهريه اش بايد به دادگاه حقوقى دادخواست خود را ارائه داده و اگر قصد توقيف ديه را دارد بايد درخواست تأمين خواسته نيز ارائه دهد. توضيحاً چون زوج فوت نموده و زوجه مي بايستى جهت دريافت حق و حقوق خود، ورثه همسرش را طرف دعوى خود قرار دهد مي بايستى به دادگاه حقوقى مراجعه نمايد و نه دادگاه خانواده.

همه چی در مورد نفقه، طلب ممتاز ، نتیجه گیری

نتیجه گیری:

باتوجه به تعریفی که درقانون مدنی امده نفقه عبارت است از  هزینه های مربوط به خوراک و پوشاک و مسکن و … برای همسر و اقارب. زوجه در صورتی مستحق نفقه می­شود که :

• اولا ازدواج از نوع ازداوج دائم باشد و به ازداوج موقت نفقه تعلق نمی­گیرد.
• دوما زوجه یاید از زوج تمکین نماید. و در صورت ناشزه بودن زوجه نفقه اسقاط می­شود.

اوضاع مالی زوجه در عدم پرداخت موثر نیست اما شان و منزلت زن در میزان نفقه بسیار موثر است .

با توجه به موادی که در قوانین کشور امده از زمان تاسیس قانون مدنی نسبت به حقوق مادی زوجه هم توجه بسیاری شده .از جمله حق رجحان آن نسبت به دیگر مطالبات طلبکاران . اما به تغییرات پیش امده در قوانین و اصلاحات بعد از ان و تغییراتی که شورای نگهبان در مورد موادی از قانون خانواده که حق رجحان  و طلب ممتاز بودن نفقه را مردود دانسته اند و آن را خلاف اصول اسلامی مطرح کرده است و باعث نسخ موادی از این قانون تازه تاسیس شده اند .(قانون حمایت از خانواده ) با این حال هنوز هم در برخی مواد  قانون مدنی نفقه نسبت به گذشته (ماده۱۲۰۶) و اینده (ماده۱۱۱۱ ) زوجه بر ذمه زوج  است .

عدم پرداخت نفقه در قانون مجازات جرم محسوب میشود و در صورت استنکاف زوج از پرداخت ان زوجه میتواند به حاکم مراجعه کرد و ان را طلب نمایند در بین طلب هایی که متوفی دارد طلب زوجه هم از جمله دیون ممتاز هست  با توجه به ماده ۵۸ امور تصفیه درطبقه چهارم قرار دارد . با شمانت اجرایی که در قانون وجود دارد هم مجازات کیفری و هم حقوقی اهمیت پرداخت نفقه معلوم میشود و اینکه حتی اگر زوج معسر بود و توان مالی نداشت حاکم و قاضی باید ایشان را مجبور نماید کار کند و نفقه زوجه را بپردازد و اگر نتواند زوجه میتواند تقاضای  طلاق دهد و از زوج جدا شود .

[۲] –  محسن ایزانلو – عباس میرشکاري- طلب ممتاز – فصلنامه دیدگاههاي حقوق قضایی   شماره ۶۰ ، زمستان ۱۳۹۱ ، ص۳۷

[۴] -دهخدا – لغات نامه 

[۵] – دکتر محمد جعفر جعفری لتگرودی- ترمینولوژی حقوقی – چاپ ۲۵-۱۳۹۲ – ص ۴۳۲

[۶]- ، عباس  ،میرشکاری – طلب ممتاز-ناشر شرکت سهامی انتشار-چاپ دوم -۱۳۹۴-ص۱۹۹

[۷] – عباس میرشکاری – طلب ممتاز- ناشر  شرکت سهامی انتشار-  چاپ دوم -۱۳۹۴-ص ۱۲۵

[۸] – سلطانی،مصطفی-  مقاله طلبی از جنس ممتاز-وکیل پایه یک دادگستری

[۹] – عباس میرشکاری – طلب ممتاز-  ناشر شرکت سهامی انتشار-  چاپ دوم -۱۳۹۴-ص۱۲۸

[۱۰] – محسن ایزانلو – عباس میرشکاري- طلب ممتاز – فصلنامه دیدگاههاي حقوق قضایی   شماره ۶۰ ، زمستان ۱۳۹۱ ، ص۴۲

همه چی در مورد نفقه، طلب ممتاز ، پایان

 

در صورتی که در مورد این مطلب هرگونه سوالی دارید ، وکلای موسسه حقوقی حامی دادگستر ساعد ، آماده ی پاسخگویی به شما هستند ، لطفا با ما تماس بگیرید.

 

مقالات مرتبط با این موضوع :

 

نفقه زن چیست