تنظیم وصیت نامه

انواع وصیت‌نامه ، طریقه نوشتن وصیت نامه شخصی

وصیت نامه رسمی:

وصیت نامه ای است که در دفترخانه اسناد رسمی به ترتیبی که برای اسناد رسمی مقرر است تنظیم و ثبت می شود.

وصیت نامه سری ، تنظیم وصیت نام سری

وصیت نامه ای است که مطابق مقررات مربوط به تودیع اسناد به امانت گزارده می شود. وصیت نامه سری ممکن است به خط موصی باشد یا دیگری ولی به هر حال باید به امضای موصی برسد. کسی که سواد ندارد نمیتواد به ترتیب سری وصیت کند و کسی که نمیتواند حرف بزند باید حسب دستور ماده ۲۸۱ قانون امور حسبی تمام وصیت نامه را به خط خود نوشته و امضا نماید و نیز در حضور مسئول دفتر اسناد رسمی روی وصیت نامه بنویسد که این برگ وصیت نامه اوست و مشمول دفتر اسناد رسمی باید روی پاکت یا لفافی که وصیت نامه در آن است کتبا تصدیق نماید که عبارت مزبور را موصی در حضور او نداشت است.

ترتیب به امانت گزاردن اسناد در مواد قانون ثبت معین است و استرداد وصیت نامه سری از طرف موصی با رعایت مادتین ۷۹ و ۸۰ قانون ثبت ممکن بوده و مسلم است پس از استرداد چنین وصیت نامه ای دیگر وصیت نامه سری محسوب نخواهد شد مگر اینکه مجددا به ترتیب قانونی به امانت گزارده شود.

وصیت‌نامه سری را می‌توان به خط فرد یا دیگری نوشت اما در هر صورت باید امضای موصی را داشته باشد و فرد می‌تواند پس از نوشتن وصیت‌نامه آن را در صندوق امانات به امانت قرار دهد.

کسی که سواد ندارد، نمی‌تواند وصیت‌نامه خودنوشت و سری را بنویسد، البته کسانی که قادر به صحبت نیستند، نیز از تنظیم وصیت‌نامه سری معذور هستند.

وصیت خودنوشت ، تنظیم وصیت نامه خود نوشت

وصیت نامه ای است که تمام آن از ابتدا تا انتها به خط موصی نوشته شده و دارای تاریخ روز ماه و سال و به خط موصی بوده و به امضای او رسیده باشد. بنابراین اگر وصیت نامه ای به خط موصی نباشد هرچند به امضا او رسیده باشد یا به خط موصی باشد ولی به امضای او نرسیده باشد یا فاقد تاریخ از روز و ماه و سال باشد چنین وصیت نامه خودنوشت تلقی نمی شود. وصیت نامه خودنوشت شرایط و ترتیبات دیگری ندارد و ممکن است به هر زبان و به هر خط نوشته شود.

در موارد فوق العاده که امکان تنظیم وصیت به یکی از طرق مذکور نیست، وصیت ممکن استشفاهی باشد. بیان ماده ۲۸۳ قانون امور حسبی چنین  است : در موارد فوق العاده از قبیل جنگ یا خطر مرگ فوری و امراض ساریه و مسافرت در دریا که مراوده نوعا مقطوع و به این جهت موصی نمیتواند به یکی از طرق مذکور وصیت کند ممکن است وصیت به طریقی که در موارد بعد ذکر میشود واقع شود و در مواد ۲۸۴ و ۲۸۵ و ۲۸۷ ترتیب وصیت در موارد فوق العاده معین شده است. فوق العاده بودن اوضاع منحصر به موارد مذکور در ماده ۲۸۳ نیست.

چنانچه خود ماده نیز با ذکر آن قصد حصر موارد را نداشته است. بلکه همین که وضع به نحوی باشد که تنظیم وصیت به طریق عادی مقدور نباشد، مورد از موارد فوق العاده تلقی می شود. همچنین در صورتی که تنظیم وصیت نامه خود نوشت برای موصی مقدور باشد وصیت به نحو فوق العاده قابل پذیرش نخواهد بود.

محرومیت از ارث؟

گاهی وراث وصیت‌نامه خودنوشت را انکار می‌کنند که برای رسیدگی به این ادعا باید به دادگاه حقوقی مراجعه کنند و رسیدگی به آن باید با تشریفات صورت گیرد. این در حالی است که اگر افراد وصیت‌نامه رسمی را قبول نداشته باشند باید با ادعای جعل آن به دادگاه مراجعه کنند.

در وصیت‌نامه موصی نمی‌تواند کسی را از ارث محروم کند اما نکته مهم این است که ابتدا باید بدهی موصی تسویه شود و مابقی اموال در بین وراث تقسیم می‌شود.

تنظیم وصیت نامه تملیکی

وصیت تملیکی و عهدی از اقسام وصیت‌نامه است. وصیت تملیکی عبارت است از اینکه کسی عین یا منفعتی از مال خود را برای زمان بعد از فوتش به دیگری به صورت رایگان می‌بخشد، با این نوع وصیت، شخص می‌تواند تا حدودی تکلیف اموال خود را معین کند و به عنوان مثال، در مواردی اموال خود را برای استفاده در امور خیریه، تملیک کند.

در وصیت تملیکی، پس از فوت فرد، اموال به نام دیگری تملیک می‌شود؛ بنابراین قبول آن قبل از فوت موصی موثر نیست. موصی می‌تواند از وصیت خود رجوع کند اگر فرد، موصی‌به (مال مورد وصیت) را قبض کرده باشد.

تنظیم وصیت نامه عهدی

این وصیت عبارت است از اینکه شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مأمور کند. به عنوان مثال شخصی را وصی می‌کند تا بعد از مرگش، بدهی‌های او را پرداخت کند.

در وصیت عهدی شخصی که به موجب وصیت، به عنوان ولی بر صغیر یا بر کارهای دیگر انتخاب شده است را وصی می‌گویند.

وصیت بر مال غیر، باطل است

آنچه وصیت می‌شود، باید ارزش مالی و منفعت قلایی داشته باشد و غیرمشروع نباشد بنابراین وصیت در خصوص مواد مخدر، مشروبات الکلی و امثال آن باطل است. وی افزود: مال مورد وصیت باید قابلیت معامله و نقل و انتقال داشته باشد، بر این اساس اموال عمومی و موقوفه نمی‌توانند مورد وصیت قرار گیرند. همچنین آنچه وصیت می‌شود باید در مالکیت وصیت‌کننده باشد، بنابراین وصیت بر مال غیر، باطل است.

آثار حقوقی وصیت‌نامه پس از فوت شخص ظاهر می‌شود

آثار حقوقی وصیت‌نامه پس از فوت شخص ظاهر می‌شود؛ یعنی تا وقتی که شخص زنده است، خود او تصمیم‌گیرنده و عامل است، به همین جهت بین عامه مردم متداول است که می‌گویند، آدم زنده وکیل و وصی نمی‌خواهد اما با فوت وصیت‌کننده همه مصمم می‌شوند که به وصیت او عمل کنند.

رجوع موصی (وصیت‌کننده) از وصیت همواره جایز است و فرد می‌تواند بارها در وصیت‌نامه خود تجدید نظر کند، بنابراین آخرین وصیت‌نامه متوفی که مطابق تشریفات قانونی تنظیم شده باشد، معتبر خواهد بود، به این ترتیب با اطلاع از تشریفات قانونی تنظیم وصیت‌نامه و رعایت آن، علاوه بر آنکه هدف فرد از وصیت و آخرین اراده وی درباره اموالش اجرایی می‌شود، مانع بروز اختلاف و تنش در خانواده‌ها شده و از حجم پروند‌ه‌های دادگستری و هزینه‌های افراد و دولت در این باره کاسته خواهد شد.