خیارات

وکیل امور قراردادها

خیارات

تعریف خیار:

حقی است که طرفین عقد یا یکی از آنها و برخی موارد شخص ثالث در بر هم زدن عقد لازم دارند.

با عنایت به تعریف مذکور باید گفت : خیارات ویژه عقود لازم می باشند و در عقود جایز راه ندارند، چون در عقود جایز طرفین هر وقت اراده نمایند حق بر هم زدن و فسخ قرارداد را دارند.

 

فسخ قرارداد به موجب خیار 

خیار حقی مالی است زیرا دارای آثار مالی است و در اثر آن برای مثال در بیع ، مبیع به مالکیت بایع و ثمن به مشتری بر می گردد.

فسخ از ایقاعات می باشد، زیرا تنها با اراده صاحب حق تحقق می یابد.

فسخ قرارداد به موجب خیار از اسباب انحلال عقد می باشد، لذا عقد در فاصله انعقاد عقد تا فسخ آن، صحیح و نافذ بوده و کلیه آثار و نتایج حاصل از آن در این فاصله قانونی بطور صحیح بوجود می آید. پس اگر باغی فروخته شود و ۶ ماه بعد از تاریخ عقد بیع معامله فسخ گردد، در این ۶ ماه عقد صحیح و نافذ بوده و تصرف خریدار در آن مالکانه بوده و لذا میوه هایی که ایجاد شده برای خریدار می باشد.

اثر عمده فسخ عقد، انحلال عقد و بازگشت به وضعیت قبل از عقد است و فسخ عملی است قاطع و برگشت ناپذیر ، لذا بعد از فسخ عقد اگر طرفین بخواهند عقد فسخ شده را بازگردانند، باید دوباره قرارداد جدید منعقد نمایند. وجود خیار در عقود لازم امری استثنایی است و اصل عدم وجود خیار است و طرفی که اجرای عقد موجب ضرر و زیان اوست، باید شرایط تحقق خیار را اثبات نماید. در این باره ماده ۴۵۷ مقر می دارد : هر بیع لازم است، مگر اینکه یکی از خیارات در آن ثابت شود.

 

مبنای خیارات

خیارات دارای مبنای مشترک نیستند. اختیار فسخ ممکن است یکی از دو مبنای اصلی زیر را داشته باشد:

• مبنای قراردادی یا حکومت اراده: منظور این است که طرفین قرارداد حق خیار را برای مدتی معین پیش بینی کرده باشند تا صاحب خیار بتواند در مدت مقرر قرارداد را فسخ نمایند. در میان خیارات، خیار شرط این گونه است.

 

• مبنای قانونی یا لاضرر: یعنی قانون برای طرفی که عقد موجب ضرر و زیان او شده است حق خیار مقرر نموده است. بنابر این در صورتی که یکی از طرفین در معامله تدلیس نماید یا کالای معیوب به دیگری بدهد یا کالا خیلی بالاتر از ارزش واقعی آن بفروشد، قانون برای رفع ضرر از طرف دیگر به او حق خیار می دهد تا بتواند با فسخ قرارداد از خود رفع ضرر نماید. سایر خیارات غیر از خیار شرط دارای مبنای قانونی می باشند. البته خیار مجلس مبنای خاصی ندارد.

 

امکان جمع چند خیار در یک عقد :

احتمال دارد چند خیار گوناگون در یک  عقد جمع شود مانند بیعی که خریدار و فروشنده هنوز در مجلس عقد هستند و ثمن معامله نیز گزاف و تفاوت  فاحش با ارزش واقعی آن را دارد. در این مثال  دو خیار مجلس و غبن ایجاد شده است و این دو قابل جمع است اما با اجرای یکی از این دو خیار، خیار دیگر موضوع خود را از دست می دهد.

 

انواع عقد خیار

خیاراتی که از زمان انعقاد و تشکیل عقد ایجاد می شوند هر چند صاحب حق خیار از وجود آن عالم نباشد و مدتی بعد از عقد آن را اعمال نماید.مانند خیار مجلس، خیار عیب، خیار تدلیس، خیار تدلیس، خیار غبن ، خیار حیوان خیار رویت و تخلف از وصف.برخی خیارات هم زمان با انعقاد عقد به وجود نمی آیند بلکه بعد از عقد و در حین اجرای آن ایجاد می گردد. مثل خیار تفلیس، خیار تاخیر در تادیه ثمن ، خیار تخلف از شرط فعل و خیار تعذر تسلیم.

 

 

 

برگرفته از مجموعه مقالات امیر عمیدی مهر، کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی،در صورت سوال در مورد این مطلب و یا نیاز به وکیل حقوقی، با ما در تماس باشید<<موسسه حقوقی حامی ارائه دهنده  وکیل امور قرارداد ها>>