منظور از صلاحیت دادگاه ها در طرح دعاوی چیست

منظور از صلاحیت دادگاه ها در طرح دعاوی چیست 

صلاحیت عبارت است از حق و تکلیفی که مراجع قضاوتی در رسیدگی به دعاوی ، شکایات و امور به خصوص ، به حکم قانون دارا می باشد.

انواع صلاحیت دادگاه ها:

• صلاحیت ذاتی مراجع ، تعریف صلاحیت ذاتی دادگاهها

با توجه به صنف و نوع و درجه ی آنها مشخص می شود. بنابراین برای تشخیص این امر که دعوا یا امر به خصوصی از جهت صلاحیت ذاتی مراجع در چه مرجعی باید طرح شود می بایست صنف و نوع  و درجه مورد توجه قرار گیرد.

صنف:برای تشخیص صنف مرجع صالح، باید توجه داشت که واحدهای قضاوتی تشکیل دهنده سازمان قضاوتی ایران به دو صنف مراجع قضایی (حقوقی یا کیفری) و مراجع اداری (غیرقضایی) تقسیم می شوند.

 

 

 

 

نوع: در هر صنف مراجع قضاوتی به دو نوع عمومی و استثنایی(اختصاصی) تقسیم می شوند. مرجع عمومی در هر صنف مرجعی است که صلاحیت رسیدگی به کلیه امور را دارد جز آنهایی که صریحا در صلاحیت مراجع استثنایی آن صنف قرار گرفته است .

 

انواع  دادگاههای اختصاصی

مراجع استثنایی (اختصاصی) مراجعی هستند که در صلاحیت رسیدگی به هیچ امری را ندارد جز آنهایی که صریحا در صلاحیت آن ها قرار گرفته است.مراجع اختصاصی بر خلاف مراجع عمومی می بایست قانونی را که به موجب آن صالح شناخته اند را در رای خود ذکر کند در حالی که مراجع عمومی تکلیف به چنین امری ندارند.

 

در صورت نیاز به مشاوره حقوقی  با ما در تماس باشید.

 

اصل بر صلاحیت مرجع عمومی(دادگاه عمومی) است یعنی اگر دعوا یا امر در صلاحیت هیچ یک از مراجع استثنایی قرار نگرفته باشد بر صلاحیت مرجع عمومی حکم می شود.صلاحیت مراجع قضاوتی با توجه به ماهیت و نوع آن ها علی الاصول در مقرراتی پیش بینی می شود .

درجه: در هر نوع از مراجع (عمومی و استثنایی) از هر صنفی که باشد درجاتی وجود دارد بدین ترتیب که مرجع حقوقی بدوی از مرجع حقوقی تجدیدنظر متمایز است.

دعوا علی الاصول اول باید در مرحله پایین اقامه شده و سپس به مرحله بالاتر برود مگر موارد استثنایی. قواعد صلاحیت ذاتی از قواعد آمره هستند بنابراین اصحاب دعوا نمی توانند با توافق دعوا را در مرجعی که صلاحیت ذاتی ندارد اقامه کنند. در ثانی مرجعی که دعوا در آن مطرح شده است و در جریان رسیدگی قرار دارد.

 

چنانچه صلاحیت ذاتی نداشته باشد باید حتی بدون ایراد ذینفع به آن از رسیدگی به آن خودداری کرده و قرار عدم صلاحیت صادر نماید.در واقع ایراد ذینفع در صلاحیت ذاتی صرفا نقش تذکر را دارد . برای مثال در رابطه با دعوای افراز ملکی که جریان ثبتی آن خاتمه یافته ابتدا به این توجه می کنیم که آیا دعوای طرح شده اداری است یعنی مربوط به اعمال حاکمیت دولت است یا راجع به اختلافات بین افراد است.

دراین فرض دعوا قاعدتا مربوط به اعمال حاکمیت دولت نیست پس در صلاحیت مراجع قضایی قرار دارد و با توجه به اینکه جرمی ارتکاب نیافته مرجع حقوقی صالح است سپس به این موضوع توجه میکنیم که کدام مرجع صالح است عمومی یا اختصاصی و با توجه به اینکه طبق قانون به صراحت این نوع دعاوی در صلاحیت اداره ثبت محل وقوع ملک قرار گرفته پس مرجع استثنایی صالح به رسیدگی است.

 

• منظور از صلاحیت نسبی چیست:

هر گاه صلاحیت ذاتی تعیین شد باید بررسی شود که از بین تمام مراجع همان صنف و نوع و درجه کدام یک باید به دعوا رسیدگی کند که بحث صلاحیت محلی است برای مثال دادگاه عمومی حقوقی برای رسیدگی به دعوایی صالح است باید دید از بین تمام دادگاه های عمومی حقوقی کشور کدام یک صالح است.

 

فرق صلاحیت نسبی و محلی

در رابطه با صلاحیت نسبی(محلی) که همان محلی است ، یک اصل (قاعده) و استثنایی وجود دارد.ماده ۱۱ قانون آیین دادرسی مدنی بیانگر اصلی است که  صلاحیت دادگاه محل اقامت خوانده را بیان می کند . صلاحیت محلی اصولا بر اساس اقامتگاه تعیین می شود اقامتگاه شخص حقیقی وفق ماده ۱۰۰۲ قانون مدنی تعیین می شود و اقامتگاه شخص حقوقی نیز وفق ماده ۱۰۰۲ قانون مدنی و ماده ۵۹۰ قانون تجارت تعیین می شود یعنی مرکز اصلی شخص حقوقی و این دوماده تعارضی با هم ندارند .

 

 

صلاحیت دادگاه محل اقامت خوانده

اصل بر آن است که خواهان باید دعوای خود را در محل اقامت خوانده مطرح کند در صورتی که خوانده در ایران اقامتگاه نداشته باشد اقامه دعوا در محل سکونت موقت خوانده در ایران صورت میگیرد و هر گاه در ایران اقامتگاه و محل سکونت موقت  نداشته ولی مال غیر منقول داشته باشد دعوا در دادگاهی که مال غیر منقول خوانده در حوزه آن واقع است اقامه خواهد شددر نهایت در صورتی که خوانده اقامتگاه و یا محل سکونت موقت ویا مال غیر منقول در ایران نداشته باشد خواهان دعوا را در محل اقامت خود مطرح خواهد کرد.

موارد استثنا در صلاحیت نسبی به دلیل اهمیت آن در مطلبی دیگر به تفصیل مورد بحث قرار خواهد گرفت.

 

در صورت سوال در مورد این مطلب  یا نیاز به وکیل حقوقی با موسسه حقوقی حامی در تماس باشید.