جرم جعل

در تعریف جرم جعل بایستی به مصادیق محصور و معینی که قانون گذار در ماده ۵۳۲ قانون مجازات اسلامی پرداخته است اکتفا نمود. در ابتدای امر جعل را به دو بخش جعل مادی و جعل معنوی تقسیم می کنیم.

جعل مادی

جعل مادی در صورتی حاصل می شود ۳ عنصر اصلی جرم یعنی عنصر قانونی، عنصر معنوی و عنصر مادی را دارا باشد. در خصوص عنصر قانونی میتوان به ماده  قانون مجازات اسلامی اشاره کرد که مقنن ارتکاب اعمالی که در این ماده ذکر شده را برای تحقق جرم جعل لازم و ضروری می داند. عنصر معنوی جرم همان سوء نیت مرتکب است که جهت تحقق جرم با علم و عهد و آگاهی کامل به ارتکاب عمل جرم می پردازد.

عنصر مادی جرم جعل نیز همان مواردی است به طور محصور در قانون مجازات اسلامی ذکر شده است که عبارتند از: ساختن امضا به طوری که شخص نوشته ای را ممضی به امضایی نماید که متعلق به او نیست، تحریف و هر نوع تغییری است که پس از تنظیم نوشته صورت می گیرد مثل نوشتن کلمه روی کلمه، اضافه نمود. عبارتی که مفهوم نوشته را تغییر دهد، سیاه کردن نوشته، حذف کلمه یا جمله، تقلید امضا و خط اشخاص، ذکر حضور شخصی به جای دیگری که همگی این موارد پس از تنظیم نوشته و سند انجام می پذیرد و مرتکب مبادرت به ارتکاب جعل مادی می نماید.

جرم جعل منوی

اما جرم جعل معنوی زمانی تحقق پیدا میکند که جرم علاوه بر دارا بودن عناصر قانونی و معنوی، عنصر مادی آن را که قانونگذار محصوراً و معیناً در قانون ذکر نموده است را دارا باشد که این عنصر مادی جرم در قسم جعل معنوی توسط مستخدم و مأموران دولتی و در حین تنظیم سند واقع می افتد که ممکن است به صور مختلف اتفاق افتد مثل اینکه مستخدم و مأمور دولتی در حین تنظیم سند در نوشته ای امری را برخلاف واقع تصدیق نماید یا اینکه مأمور رسمی در حین تنظیم سند اظهارات خلاف واقع شخصی در سندی ثبت کند و یا اینکه مأموران دولتی قراردادی خلاف قراردادی که به او امر شده است را انجام و تغییرات مورد نظر خود را در حین تنظیم سند در آن لحاظ کند.

نکته مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که تحریف حقیقت بایستی مربوط به قسمت اصلی و اساسی نوشته باشد تا بتواند ایجاد حق برای جاعل و ایجاد ضرر برای اشخاص دیگر نماید در واقع احراز ضرر چه به صورت قطعی و چه به صورت احتمالی رکن اساسی جرم جعل مادی و معنوی است همچنین مأموران رسمی و دولتی اگر تحریفات آنها بعد از تنظیم نوشتجات و قراردادها صورت گیرد عمل آنها مشمول عنوان جعل مادی است اما جعل معنوی رسمی تنها از سوی کارمندان اداری و رسمی دارای صلاحیت اتفاق می افتد و چنانچه در ضمن تحریر نوشتجات و قراردادها مرتکب تزویر شوند، اقدام آنها عنوان جعل معنوی رسمی را دارد همچنین اظهارات خلاف واقع توسط مأموران فاقد صلاحیت و اشخاص خصوصی نمیتواند مشمول عنوان جعل قرار گیرد. مثلاً مأمور اداره ثبت مرتکب جرم جعل مربوط به دادنامه شخصی نماید اما اظهارات خلاف واقع شخص خصوصی را که مأمور رسمی وظیفه دارد آنرا تنظیم و ثبت کد، علم وی جعل معنوی رسمی است زیرا مأمور دارای صلاحیت لازم جهت انجام امر یاد شده بوده اما تغییر و تحریف آن منجر به ارتکاب جرم جعل معنوی رسمی است.

لازم به ذکر است اظهارات کذب مأمور رسمی باید قسمت اصلی و اساسی سندی باشد که مکلف به تنظیم آن است نه قسمت های فرعی بنابراین اظهارات خلاف واقع اصولاً جرم نیست مگر توسط مأموران رسمی دارای صلاحیت مرتبط با وظایفشان.

جرم جعل (معنوی- مادی) جزء جرایم مطلق باشد که تحقق آن منوط به حدوث نتیجه نیست یعنی از همان موقعی که شخص مرتکب جعل می گردد خواه تحریف حقیقت از طرف او منتج به نتیجه نامشروع برای او یا دیگران بشود یا نه. ضمن اینکه لازم نیست که مرتکب حتماً منتفع شود و مالی از این جهت بدست آورد، بلکه همین اندازه که مقصود جاعل استفاده از یک نفع نامشروع باشد و ورود ضرر و خسارت احراز گردد، نیت متقلبازی وی مسلم می باشد.

برگرفته از مجموعه مقالات تیم وکلای موسسه حقوقی حامی دادگستر ساعد ، لیلا عبادی ، لطفا در صورت سوال در مورد این مطلب با ما در تماس باشید.