تجارت الکترونیکی

تجارت الکترونیکی ، مزایا و معایب تجارت الکترونیک

با نوجه به پیشرفت روز افزون تکنولوژی و کسب و کار اینترنتی، استفاده عموم مردم از فضای مجازی برای پیشگیری از ایجاد مشکلات حقوقی لازم است اطلاعات حقوقی خود را در این زمینه بالا ببریم.تلاش میکنیم سوالات رایج و نکات مهم حقوق تجارت الکترونیکی را در چند مقاله بررسی کنیم تا با آسودگی خاطر از تکنولوژی بهره مند شویم.

 

بخش اول

۱-قوانین حاکم بر مبادلات فضای مجازی چیست؟

اصل جریان قواعد عمومی بر مبادلات فضای مجازی است ولی به علت ماهیت خاص فضای مجازی  میتوان گفت در برخی موارد قوانین ویژه ای در خصوص این حوزه وضع شده است که در صورت تعارض این قوانین ویژه با قواعد عام حقوقی ، به دلیل خاص بودن ،قواعد خاص این حوزه  بر آن موضوع حاکم خواهد بود مانند قوانین:

تجارت الکترونیکی۱۳۸۲- جرایم رایانه ای۱۳۸۸- آیین نامه جمع آوری و استناد پذیری ادله الکترونیکی- آیین نامه نحوه نظارت بر فعالیت صنفی در فضای مجازی و بازاریابی شبکه ای و…

 

۲- آیا در حقوق ایران داده پیام معتبر است؟ تجارت الکترونیک در ایران

باید گفت اگر وجود یک نوشته از منظر قانون لازم باشد ، داده پیام یا همان data message  در حکم نوشته است (ماده ۶قانون تجارت الکترونیکی) و هرگاه قانون وجود امضا را لازم بداند در این صورت همان امضای الکترونیکی هم کفایت میکند(ماده۷) همچنین اگر در مواردی لازم باشد که اطلاعات الکترونیکی به صورت اصل ارایه شود طبق ماده ۸ ارایه اطلاعات به شکل داده پیام نیز در حکم اصل است به همین جهت دادگاه و اداره های دولتی نمیتوانند  ارزش اثباتی  داده پیام را بر اساس قوانین موجود فقط به خاطرشکل و قالب آن رد کنند (ماده۱۲)

 

پش شایان ذکر است قاضی دادگاه نمیتواند به صرف اینکه مستند دعوی خواهان ایمیل یا پیامک باشد ، دلیل خواهان را رد کند ولی میتواند در انتساب پیامک و ایمیل به خوانده تردید کند و در صورت عدم اثبات انتساب آن به خوانده ، دلیل الکترونیکی را نپذیرد مثلا فرض کنید فردی در متن پیام به بدهی خود به شما اقرار کرده باشد ولی اگر سیم کارت به نام خوانده نباشد و شما هم نتوانید ثابت کنید که سیم کارتی که از آن پیام ارسال شده است در اختیار خوانده بوده این انتساب به خوانده قابل قبول نیست.

 

۳-راهکار مناسب جهت آینده نگری برای انتساب خط به خوانده چیست؟

 

بهتر است در قراردادها شماره تلفن همراه ، شماره نمابر(دورنگار) و ایمیل مخاطب را درج کنیم تا در صورت استناد به پیامک ، دورنگار یا ایمیل ، اثبات انتساب آن به طرف دعوی راحت تر باشدو یا بهتر است از ایمیل یا پیام رسانی استفاده شود که سرور آن در ایران استتا بتوانیم در دادگاه ایران در صورت لزوم اصالت پیام رد و بدل شده رار استعلام نماییم.

 

۴-اگر مجبور شدیم نام کاربری و رمز عبور خود را در اختیار دیگران قرار دهیم چه کنیم؟

اگر در مواردی نام کاربری و رمز عبور خود را در اختیار دیگران مانند حسابدار یا پشتیبان سایت قرار دادید حتما طی صورت جلسه ای این موضوع را با ذکر تاریخ به تایید مخاطب خود برسانید و وی را متعهد کنید که با مطالبه شما رمز عبور را در اختیارتان قرار دهد و برای امتناع وی خسارت تاخیر نیز پیش بینی کنید.

 

در صورت نیاز به وکیل حقوقی با ما در تماس باشید.

 

حال پرسیده اند اهمیت این موضوع کجاست؟

اهمیت موضوع جایی نمایان میشود که ممکن است شخصی که نسبت به سیستم کنترل دارد اقدامی انجام دهد که به ضرر مالک بنگاه تمام شود مثلا حسابدار شرکت ممکن است به دلیل اختلاف با کارفرما اظهارنامه ای خلاف واقع به اداره دارایی ارسالذ نماید و شرکت را با مالیت سنگین مواجه گرداند یا پشتیبان سایت با گذاشتن محتوای مجرمانه موجبات فیلتر شدن سایت و تعقیب قضایی مالک  سایت را فراهم کند.

 

۵-اگر شما مولف یک کتاب هستید که در فضای غیر مجازی تحت حمایت است آن کتاب در فضای مجازی و الکترونیکی هم تحت حمایت است پس طبق ماده ۶۲ انتشار آن توسط دیگری در فضای مجازی نقض حقوق مالکیت فکری شما محسوب میشود و بر اساس ماده ۷۴ مستوجب حبس متخلف از سه ماه تا یک سال و جزای نقد به میزان ۵۰میلیون ریال است.

 

 

آیا میدانید در دنیای مجازی تفاوت نام دامنه با علامت در چیست؟

• اول: نام دامنه یک نشانی اینترنتی است که در راستای سادگی و سهولت دسترسی به یک صفحه اینترنتی ایجاد شده است مثلا جای نوشتن عدد۱۸۰٫۲۴۱٫۱۲۳ عبارت hamidadgostar را تایپ میکنبد و این سبب میشود بیشتر در حافظه بماندولی مهمترین ویژگی علامت تجاری برای تمییزکالا و خدمات را از یکدیگر است.

 

• دوم: اصلا نام دامنه نامی منحصر به فرد است و نمیشود یک نام دامنه توسط دیگری در جای دیگر ثبت شودمگر اینکه پسوند نام دامنه تغییر کند مثلا به جای com بنویسد hamidadgostar.ir که مانعی ندارد اما علامت تجاری ممکن استبه دو دلیل توسط دیگری ثبت شود اول اینکه علامت تجاری در یک طبقه خاص ثبت شده باشد که در این صورت ثبت همان علامت در طبقات دیگر اصلا مانعی ندارد مثلا ثبت در طبقه خدمات حقوقی و ثبت در طبقه کسب و کار و دوم ایتکه اگر یک علامت صرفا در ایران ثبت شده باشد مانع ثبت همان علامت در سایر کشورها نیست.

 

• سوم: در صورت داشتن مالکیت مشترک امکان ثبت یک نام دامنه به لحاظ فنی وجود نداردولی یک علامت تجاری را میتوان به صورت مشترک بین دو یا چند نفر با سهم های مساوی یا متفاوت ثبت نمود

 

• چهارم: اگر از علامت در مدت سه سال استفاده نشود هر ذینفع میتواند تقاضای ابطال آن را نماید ولی عدم استفاده از نام دامنه این خطر را ندارد

 

• پنجم: نام دامنه میتواند شامل عدد یا حروف یا – باشد ولی علامت تجاری علاوه بر اینها میتواند شامل تصویر هم باشد

 

نکته شایان ذکر این است که در تعارض نام دامنه با علامت تجاری تکلیف چیست؟

استفاده از علایم تجاری به صورت نام دامنه و یا هر نوع نمایش بر خط که موجب فریب طرف به اصالت کالا و خدمات شود ممنوع است (ماده۶۶) و متخلف به مجازات حبس از یک تا سه سال و جزا نقدی از بیست میلیون تا صد میلیون ریال محکوم خواهد شد(ماده۷۶) بنابراین در تعارض علامت تجاری با نام دامنه با جمع شرایط ماده ۶۶ اصلا علامت تجاری مقدم است.

 

سوال مهم : شرایط غیر مجاز تلقی شدن استفاده از علامت دیگری چیست؟

صرف استفاده از علامت تجاری دیگری به عنوان نام دامنه اشکالی ندارد بلکه زمانی این امر تخلف محسوب میشود که سبب فریب یا متشابه شدن طرف به اصالت کالا و خدمات شود حال اگر نام دامنه را ثبت کند ولی سایت را بالا نیاورد شامل ماده ۶۶ نمیشود و اگر سایت را به نمایش گذارد ولی خدمات و محصول آن متفاوت باشد یا به هر دلیل دیگری با نشانه تمییز دهنده دیگری از گمراهی مخاطب جلوگیری شود بازهم ماده ۶۶ اجرا نخواهد شد.

 

• قلمرو گسترش ماده ۶۶ تا چه حد است؟

با بیان این امر که نام دامنه صرفا متشکل از حروف یا عدد است و شامل تصویر نمیشود تنها علامت تجاری مشمول ماده ۶۶ می شود که متضمن حروف یا عدد است پس بهتر بود قانونگذار در کنار علامت تجاری از نام تجاری هم نام میبرد.

 

• مرجع حل اختلاف در اختلافات نام دامنه کجاست؟

وقتی میخواهیم نام دامنه را نزد مرجع ثبت (ایرنیک) ، ثبت کنیم باید شیوه نامه حل اختلاف در زمینه ثبت نام دامنه با پسوند دات آی آر(.ir) را به عنوان پیش فرض اجباری بپذیریم که در صورت بروز اختلاف میان دارنده نام دامنه و هر شخص دیگری البته به جز مرجع ثبت ، رای مرجع حل  اختلاف که در حال حاضر مرکز داوری و میانجیگری سازمان جهانی مالکیت فکری(وایپو) است را بپذیریم.

پذیرش صلاحیت هیات رسیدگی اداری یا مقام منفرد دیگری که توسطرمرجع حل اختلاف منصوب میشود نافی صلاحیت رسیدگی دادگاه ایرانی یا نهاد داوری صالح نخواهد بود. محدوده صلاحیت هیات رسیدگی اداری صرفا ناظر به ابطال نام دامنه متعلق به دارنده یا انتقال نام دامنه به نام خواهان خواهد بود پس هیات اخبر صلاحیت برای صدور رای به خسارت ندارد و اگر هیات مذکور تصمیم به ابطال یا انتقال بگیرد مرکز ثبت (ایرنیک) پس از ده روز کاری از زمان وصول تصمیم هیات آن را اجرا خواهد کرد مگر اینکه دارنده نام دامنه پواهی مبنی بر طرح دعوا دردادگاه علیه خواهان بر ایرنیک ارایه کند که در این صورت رای هیات تا تصمیم قطعی دادگاه متوقف خواد ماند.

• در آخر با توجه به تفاوت نام دامنه با علامت تجاری که مطرح شد لازم به ذکر است نام دامنه با نام تجاری نیز متفاوت است:

اگرچه ممکن است نام نجاری تاجر با نام دامنه او یکسان باشد ولی آن ها دو مفهوم متفاوت هستند مخصوصا اینکه نام دامنه صرفا اختصاص به فضای اینترنت دارد .

نویسنده : زهرا رنجبر ، کارشناس حقوقی

 

برگرفته از تیم وکلای موسسه حقوقی حامی دادگستر ساعد لطفا در صورت سوال در مورد این مطلب و یا نیاز به مشاوره حقوقی با ما در تماس باشید.